Эй бандагони Аллоҳ, дар хутбаи аввал мо гуфтем, ки дар шаби миёнаи Шаъбон ягон ибодати махсус вуҷуд надорад, ки онро аз шабҳои дигар фарқ кунад. Дар масъалаи маросимҳои ибодат фарқияти ин шаб аз дигарон вуҷуд надорад. Инро бояд дар хотир дошт. Оё ин шаби миёнаи Шаъбон ягон бартарӣ дорад, ягон шаъну шараф дорад ё не? Олимони Ислом андешаҳои гуногун доранд. Ва ману шумо ба ҳадисе такя мекунем, ки аз ҷониби Пайғамбар (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод) аз ҷониби чанд нафар саҳобагон омадааст. Паёмбари Аллоҳ (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод) фармудаанд:
يَطَّلِعُ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى إِلَى خَلْقِهِ لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ، فَيَغْفِرُ لِجَمِيعِ خَلْقِهِ إِلَّا لِمُشْرِكٍ أَوْ مُشَاحِنٍ
Аллоҳ дар ин шаб дар мобайни Шаъбон ба ҳама одамон менигарад ва ҳамаи бандагонро мебахшад, ба ҷуз он ки амалҳои ширк мекунад, ба касе ибодат мекунад дар қатори Аллоҳ (мушрика) ва ба ғайр аз марде, ки бо бародараш ҷанҷол дорад ва бо сабаби баъзе масъалаҳои дунявӣ бо бародараш муносибаташ қатъ шудааст (мушаҳина). Ҳадисро ибни Маҷо меорад (1390).
Дар нусхаи дигари ҳадис гуфта мешавад, ки Аллоҳ (Ӯ пок ва баландмартаба аст) ҳамаро мебахшад, ба ҷуз кофир, то он даме ки Исломро қабул кунад; ва ба ғайр аз шахсе, ки нисбати бародараш нафрат дорад, то он даме, ки ин нафратро тарк накунад.
Ин ҳадиси Пайғамбар (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод) ба мо ишора мекунад, ки дар ҳақиқат шаби миёнаи Шаъбон хусусият ва шаъну шараф дорад, ки дар он аст, ки Аллоҳ Таъоло ба махлуқот неъмати Худро мепошад ва онҳоро мебахшад.
Аммо як шарт вуҷуд дорад: ин тӯҳфа ба ҳамаи сокинони замин дода мешавад, ба ғайр аз ду категорияи одамон:
— мушриконе, ки ширк мекунанд, ба Аллоҳ шарик медиҳанд;
— нафраткунандагон (мушахин), яъне онҳое, ки «шаҳна» доранд − нафрат ба касе аз имондорон ё душманӣ бо касе аз бародарон, ҳасад, бадбинӣ.
Пок аст Аллоҳ (СубҳонаЛлоҳ)! Бингаред, ки и Аллоҳ Таъоло касеро зикр мекунад, ки бо бародараш ҷанҷол кардааст ва аз бародараш нафрат дорад, дар як робита бо мушрик! Чӣ пайвастагии бад, чӣ мавқеи бад — дар ҷомеаи мушрикон будан!
Аллоҳ (Ӯ пок ва баландмартаба аст) мегӯяд, ки ин дуро намебахшад.
Якум — мушрик аст, ки ширк мекунад. Ин чӣ маъно дорад? Ин маънои онро дорад, ки ӯ ба Аллоҳ Таъоло шарик медиҳад, касеро ба парастиш ҳамроҳ мекунад. Ба ғайри Аллоҳ касеро мепарастад ва як навъи ширк иҷро мекунад.
Ширк дар ҳар гуна зуҳуроти худ бадтарин гуноҳест, ки Аллоҳ ҳеҷ гоҳ намебахшад, то он даме ки одам тавба кунад, магар он ки то он даме, ки рӯҳи ӯ ба гулӯ наздик шавад ва яктопарасти (муваҳҳиди) ҳақиқӣ шавад.
Ва дуюмаш — он касест, ки дар дилаш кина, ҳасад, нафрат, бадбинӣ, душманӣ нисбат ба яке аз мӯъминон дорад. Субҳоналлоҳ, ин ҷазо барои ҳар касе, ки бо бародаронаш ҷанҷол мекунад, ҳеҷ гуна баҳсро бо онҳо ҳал намекунад. Ин ҷазо на танҳо одамро дар мобайни Шаъбон, балки ҳар ҳафта таъқиб мекунад, зеро Паёмбар (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод) мегӯяд, ки рӯзҳои душанбе ва панҷшанбе дарвозаҳои Биҳишт кушода мешаванд ва Аллоҳ ҳамаро мебахшад, ба истиснои онҳое, ки бо ҳам душманӣ доранд.
Ва Аллоҳ гуфт: «Ин дуро ба таъхир андозед ва то оштӣ шуданашон мунтазир шавед». Ҳамин тавр, эй бандагони Аллоҳ, ягона ибодати ин шаб, ки мо гуфта метавонем, ки он воқеан вуҷуд дорад, аммо ин ибодат на танҳо дар ин шаб, балки ҳамеша, ҳар шаб, ҳар дақиқаи ҳаёти мост. Ин аз он иборат аст, ки дил ва узвҳои худро аз ширк пок созед, то ки шумо бо ибодат ва дини худ танҳо ба сӯи Аллоҳ, Парвардигори ҷаҳониён саъй кунед. Фикр накунед, ки ширкро тоза кардан осон аст. Вақте ки шумо ҳама чизро танҳо ба хотири Ӯ мекунед, ибодати самимиро ба даст овардан хеле ва хеле душвор аст. Аллоҳ ба мо ёрӣ кунад. То ин шаб, дар миёнаи Шаъбон, мо бояд чунин омода шавем:
— дилиҳоро пеш аз ҳама аз ширк тоза кунем.
-дилҳои мо, андешаҳои моро аз душманӣ, нафрат нисбат ба яке аз имондорон, нафрат нисбат ба бародарони мо тоза кунем.
Биёед, дили худро тоза кунем, аз ҳар гуна ҳасад, бадбинӣ пок кунем. Оё муносиб аст, ки мусалмон дар дили худ ин ифлосиро бипӯшад, ба монанди нафрат, ҳасад, душманӣ, ҷанҷол бо касе аз мӯъминон? Бубахш, ба хотири Аллоҳ (Ӯ пок ва баландмартаба аст) оштӣ кун ва ба ин шаб омода шав. Паёмбар (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод) фармуданд:
لا يُؤمِنُ أحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ
«Ҳеҷ кадоме аз шумо имон намеоваред, то он гоҳ ки ба бародаратон он чиро, ки ба худ мехоҳед, ба онҳам бихоҳед». Ҳадисро ал-Бухори (13) Ва Муслим (45) нақл кардаанд.
Бубин: имони ту дар назди Аллоҳ (Ӯ пок ва баландмартаба аст) бевазн аст, агар барои бародарат дӯст надори, он чиро, ки барои худ мехоҳи, барои ӯ намехоҳи. Пас чӣ гуфтан мумкин аст, агар дар дилат нисбат ба бародарат нафрат ҳам дошта бошӣ.
Субҳоналлоҳ, ин аст чизи ифлос, омехтаи душманӣ, нафрат ва ҳасад дар дил ҷонро зишт мекунад, қасам ба Аллоҳ. Агар пардаро кушоед, ки дар паси ӯ ҷони мо баҷо аст, шумо дар паси ин ниҳонӣ чизҳои даҳшатнок, чизҳои мудҳиш ва бисёр чизҳои аҷибро хоҳед дид. Дар паси ин пӯстҳои гӯшт, устухон ва пӯст, шумо бисёр чизҳои даҳшатнокро бо хислатҳои нафратангезе хоҳед дид, ки ба ҳайвонҳои ваҳшӣ хосанд. Ту метавонӣ ҷони худро мисли даррандаи ваҳшиёне, ки ба касе ҳамла мекунад, бубинӣ. Шумо метавонед ҷонро ба монанди саг ё хук ё муш ё дигареро бинед — вобаста аз он, ки кадом ҳайвон ин рӯҳи инсонро ба даст овардааст. Аллоҳ моро аз ҳар бадие, ки дар дил дорем, пок созад.
Аз ин рӯ, эй бандагони Аллоҳ, ибодати бузург дар ин шаб ин аст, ки чизеро ё касеро шарик кардан ба Аллоҳ (Ӯ пок ва баландмартаба аст) дар ҳама гуна зуҳуроти он, ҳам берунӣ ва ҳам дохилӣ пок шавем; инчунин дар шакли намоиш, умед ба касе, ба ғайр аз Аллоҳ, парастиши пул, молу мулк, таъқиби дунявӣ. То он шаб пок шавед ва дили худро аз нафрати касе ба мӯъминон пок кунед. Охир, дин ба таври оддӣ наомадааст. Вай барои тағир додани ману шумо омадааст. Агар бо гузашти вақт дин шуморо аз дарун тағир надиҳад, пас шумо аз он ҳеҷ фоидае ба даст наовардед, зеро ин ҳадафи дин аст.
Аз ин рӯ, инсон бояд он чиро, ки вайрон кардааст, ислоҳ кунад, бояд робитаҳоеро, ки вайрон кардааст, барқарор кунад ва бояд аз Аллоҳ битарсад, яъне нисбат ба Аллоҳ (Ӯ пок ва баландмартаба аст) ва бандагони Аллоҳ хеле эҳтиёткор бошад. Зеро ин парҳезгорӣ (тақво) аст.
Ибни Каъб (Аллоҳ аз ӯ розӣ бод), саҳобаи Паёмбар (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод), вақте ки Умар аз ӯ пурсид, ки тақво чист, маҳз чунин таърифи парҳезгориро дод. Умар ибни Ал-Ҳаттоб мардест, ки Аллоҳ ба ӯ неъматҳои бузург, дониш ва ҳикмат ато кардааст, халифаи одил, ҳампаймони Паёмбар (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод). Бо вуҷуди сатҳи баланди худ, ӯ шарм намедорад, ки ба шахсе, ки аз ӯ хурдтар аст, дар бораи он чизе, ки худаш намедонад, савол диҳад. Гуфт: «Эй Убай, тақво чист? Убай ҷавоб дод: «Эй халифаи мӯъминон, оё дар роҳи пур аз хорҳо роҳ нарафтаӣ?» “Албатта,» мегӯяд Умар.” Ва ту чӣ кор кардӣ?” — Мепурсад Убай. «Ман поёни либосамро мебардорам ва бодиққат қадам мезанам», — ҷавоб медиҳад Умар. «Ин тақво аст» мегӯяд Убай (Аллоҳ аз ӯ розӣ бод).
Бингаред, ки Убай ба Умар чизи абстрактӣ тавассути намунаи физикии намоён мефаҳмонад. Ӯ мепурсад, ки оё халифаи мӯъмин дар роҳи пур аз хорҳо қадам задааст? Ва дар ин ҷо, албатта, дар хотираи Умар ҳамаи ин лаҳзаҳои сершумор пайдо шуданд. Чӣ тавр ӯ намедонад, ки роҳи пур аз хорҳо чист, зеро ӯ барои падари худ ал-Ҳаттоб гӯсфандонро парвариш мекард, ки одами хеле бераҳм ва бешафқат буд, Умарро масхара мекард, ӯро гурусна мекард, тавре ки худаш ба ёд меовард. Ва он вақт ӯро на Умар, балки Умейр меномиданд, яъне номи камкунанда. Чӣ гуна ӯ намедонад, ки ин роҳ чӣ гуна аст, агар ӯ ин қадар водиҳо, ин қадар кӯҳҳо, ин қадар биёбонҳоро дар роҳи Аллоҳ (Ӯ пок ва баландмартаба аст) тай карда бошад; ӯ шабона роҳ мерафт, Мадинаро посбонӣ мекард, то бубинад, ки тобеъонаш дар кадом ҳолат зиндагӣ мекунанд, кадом мушкилот доранд. Албатта, ӯ медонист.
Умар ибни Ал-Ҳаттоб умуман намунаи парҳезгорӣ, эҳтиёткорӣ нисбат ба ҳуқуқи Аллоҳ (Ӯ пок ва баландмартаба аст) ва ҳуқуқи бандагони Аллоҳ мебошад. Рӯзе, ки дар минбар истода буд, ӯ хутбаи зебое мегуфт ва сухан аз даҳони ӯ мисли об ҷорӣ мешуд, зеро ин Фарук аст, ки ҳақиқатро аз дурӯғ фарқ мекунад. Аммо ногаҳон Умар аз мавзӯи хутба дур шуд, мавзӯъеро, ки барои он мавъиза оғоз ёфт, тарк кард ва ба худ муроҷиат кард: «Эй писари Ҳаттоб, ту паст будӣ ва Аллоҳ туро баланд бардошт; ту хоршуда будӣ, ва Аллоҳ туро баланд бардошт; туро Умейр номиданд, ва акнун номи ту Умар аст; ва ту чунин будӣ, ва ин тавр, ва ин тавр, то он даме ки фармонравои мӯъминон шудӣ!» Инро гуфта, ӯ ба мавзӯи хутба баргашт. Вақте ки мавъиза ба охир расид, мардум аз ӯ пурсиданд: «Эй халифаи мӯъминон, ин сухан чӣ буд? Умар ибни Ал-Ҳаттоб ба онҳо фаҳмонд: «Вақте ки ман хутбаро мегуфтам, ногаҳон ба ҷони ман қаноатмандӣ омад, ки хутба хеле зебо аст, ба осонӣ ҷорӣ мешавад ва ман қарор додам, ки ҷони худро тарбия кунам, ба ӯ дарс диҳам, ба нафси худ тарбия диҳам ва нафси худро дар чорчӯбаи барои ӯ гузошташуда гузорам, то ҷон бидонад, ки дар асл чӣ арзиш дорад».
Бингаред, ки ин муаллими парҳезгорӣ (тақво) бештар дар бораи парҳезгорӣ (тақво) меомӯзад. Барои шарҳи ин, Убай мепурсад, ки оё ӯ дар роҳи пур аз хорҳо роҳ рафтааст. Пас аз гирифтани ҷавоби мусбат, ӯ мушаххас мекунад, ки дар ин ҳолат чӣ кор мекунад. Валекин Умар ба ӯ ҷавоби кӯтоҳ, ҷавоби дақиқ медиҳад: «ман поёни либосамро бардошта, бодиққат қадам мезанам». Халифаи мӯъминонро тасаввур кунед, ки чӣ гуна либосҳояшро бардошта, чӣ гуна пойҳои худро бараҳна мекунад, чӣ гуна қадамҳои эҳтиёткорона ва оромона мегузорад, ба сарангушти худ қадам мезанад ва пои худро бо эҳтиёт ба замин мегузорад. Агар вай хурдтарин зарбаро ҳис кунад, фавран бардошта, пойро тоза мекунад. «Ин тақво аст, эй халифаи мӯъминон».
Эй бандагони Аллоҳ, ин роҳи зиндагист. Он пур аз хорҳо, теғҳо мебошад, ки ба онҳо қадам гузоштан мумкин нест, барои ин тамоми кӯшишро ба харҷ додан лозим аст. Ин хорҳо — ин ҳаққи Аллоҳ (Ӯ пок ва баландмартаба аст) ва ҳаққи бандагонаш, ки наметавонанд интихоб кунанд. Агар шумо тамоми кори аз дастатон меомадаро накунед, то ин хорҳоро давр занед, то ба ҳуқуқи одамон осеб нарасонед, то ба ҳар як дорандаи ҳуқуқ ҳуқуқи худро бидиҳед, то ба касе неш назанед, агар шумо ҳуқуқҳои худро супоред ва ӯҳдадориҳои худро дар назди онҳо иҷро накунед, пас шумо ба он мерасед, ки шумо бо одамон ихтилофҳо, ҷанҷолҳо, баҳсҳо, нафрат, кина, ҳасад, беадолатӣ нисбат ба одамон, зулм, ҳар чӣ Аллоҳ (Ӯ пок ва баландмартаба аст) дӯст надорад, таҷовуз аст.
Роҳи зиндагӣ — роҳи душвор ва бошиддат аст. Аммо бояд гузашт, бояд каме сабр кард. Ҷони худро ба дасти оҳанин бигиред ва рост ба роҳи Офаридгор (Ӯ пок ва баландмартаба аст) равед, бе парешон ва саркашӣ. Нагузоред, ки хоҳишҳо, ҳавасҳо ва майлҳои шумо дили шуморо ба даст оранд ва сипас дили худро ба ҷое партоед, ки ба дили шахси мӯъмин мувофиқат накунад, аз ин эҳтиёт бошед. Зиндагӣ дар роҳи Аллоҳ осон нест. Аммо ту каме сабр кун, эй бандаи Аллоҳ, ба зудӣ истироҳат мекунӣ,ба зудӣ аз ин душвориҳо, аз меҳнати худ халос мешавӣ, зеро марг меояд. Агар ту мӯъмину парҳезгор бошӣ, ин марг барои ту оромиш хоҳад буд, он барои ту аз ҳама душвориҳо ва аз ҳама озмоишҳо халос хоҳад шуд. Аз меҳнати заминӣ шумо дар боғҳои дурахшони файзи илоҳӣ истироҳат мекунед. Дар он ҷо осудагӣ, дар он ҷо оромӣ, дар он ҷо хушбахтӣ ва дар он ҷо хурсандӣ.
Ин шаъну шарафи шаби миёнаи Шаъбон аст: ин шаб ба ҳамаи онҳое, ки ширк намекунанд, бахшиш дода мешавад. Ҳар қадаре ки тавҳиди инсон зиёд бошад, ҳамон қадар ӯ бештар бахшида мешавад. Он ба онҳое дода мешавад, ки аз душманӣ, ҷанҷол, баҳс ва нафрат халос шудаанд.
Мо аз Аллоҳ хоҳиш мекунем, ки моро аз ҳама шаклҳои ширк пок созад ва моро аз душманӣ, нафрат ва ҳасад пок созад ва вазъи моро ислоҳ кунад.
