Эй мӯъминон! Аллоҳ Таъоло дар Китоби Худ мегӯяд::
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ
«Дар моҳи Рамазон, ки дар он Қуръон барои ҳидоят барои мардум ва нишонае равшани ҳидоят ва фаҳмиш нозил шудааст».
(Қуръон, сураи «Бақара», 2:185).
Мо, эй бандагони Аллоҳ, ба лутфи Аллоҳ, акнун дар ин моҳ — дар моҳи Куръон қарор дорем. Аз ин рӯ, бисёр муҳим аст, ки ёдоварӣ кунем, ки муносибати мо нисбат ба Қуръон – ба Китоби Аллоҳ аз дидгоҳи эътиқод, аз диди имон, аз диди амал ва аз нигоҳи ақида чӣ гуна бошад аз рӯи нуқтаи назари рафтор.
Эй бандагони Аллоҳ! Ҳама ҳарфҳо, калимаҳои Қуръон ва тамоми маъноҳои он — Каломи Офаридгори мост. Худи Аллоҳ Таъоло онро баён кард ва Ҷаброил суханони Куръонро аз Ӯ шунид. Ҷаброил аз ҳама муҳимтарини фариштагон аст. Онро овард ва бо он ба назди паёмбар Муҳаммад (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод) фуруд омад. Дар ин бора Аллоҳ Таъоло дар Қуръон мегӯяд:
وَإِنَّهُ لَتَنزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنذِرِينَ بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُّبِينٍ
«Ва ҳароина, ин китоби нозилшуда аз ҷониби Парвардигори ҷаҳониён аст. Онро Ҷабраил нозил кардааст. Бар дили ту эй Муҳаммад, то аз бимдиҳандагон боши ва ба василаи он мардумро ҳидоят намоӣ, ба забони арабии равшан, ки беҳтарини забонҳост.»
(Қуръон, сураи «аш-Шу’ара», 26:192-195)
Пешиниён гуфтанд:
منه بَدَا وإليه يعود
«Қуръон аз Аллоҳ оғоз шуд ва ба Ӯ бозмегардад».
«Қуръон аз Аллоҳ оғоз шуд…» — ин маънои онро дорад, ки аз ҷониби Аллоҳ омадааст. Онро баёнкунанда Аллоҳ аст. Қуръон офарида нашудааст. Баъзан аз баъзе бародарон шунида мешавад, ки аз рӯи нодонӣ мегӯянд: «Он гоҳ, ки Аллоҳ Қуръонро биёфарид». Не, Қуръон офарида нашудааст! Касе гӯяд, ки Қуръон махлуқ аст (офарида шудааст), кофир аст ва аз дини Аллоҳ берун мешавад. Чунин шахс аз ситоиши Аллоҳ Таъоло ва Каломи Ӯ даст мекашад.
Қуръон — منه بَدَا — аз ҷониби Ӯ омадааст, онро баён кардааст.
«وإليه يعود — … ва ба сўи Ў бозгардад» — ин маънои онро дорад, ки пеш аз қиёмат, дар рўзҳои охир пеш аз фарорасии қиёмат, вақте ки мардум аз хондани Қуръон, фаҳмидани Қуръон, имон овардан ба Қуръон, ва мувофиқи Қуръон амал намудан даст мекашанд, Аллоҳи Таъоло намегузорад, ки китоби Ӯ (Каломаш) паст шавад. Аллоҳ Таъоло дар як шаб Куръонро аз рӯи Замин мебардорад, ва як ояте дар ёди касе намемонад ва дар ягон саҳифаву дар ягон варақ ояте боке намонад.
Эй бандагони Аллоҳ! Қуръон китоби Ҳидоят аст, яъне китоби ҳидоят ва дастуроти мустақим. Ин китоби хушбахтист! Ин китоби муваффақият аст! Ин китоби шифобахшест барои одамон аз ҳама бемориҳо. Аллоҳ Таъоло ин китобро ба мо чун насиҳат ва ҳидоят нозил кард ва ба мо роҳи ҳақро нишон дод. Қуръон барои мӯъминон нур аст! Қуръон барои парҳезгорон нури равшан аст! Ин барои дили мо шифо аст!
Аллоҳ Таъоло мефармояд:
إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ
«Албатта, ин Қуръон ба роҳи рост ҳидоят мекунад».
(Қуръон, сураи «Исро», 17:9).
Аллоҳ Таъоло мефармояд:
قَدْ جَاءَكُم مِّنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُّبِينٌ
«Аз ҷониби Аллоҳ бар шумо нур ва навиштаҷоти равшан омад». (Қуръон сураи «Моида» 5:15).
Ва Аллоҳ Таъоло мефармояд:
وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْ مِنِينَ
«Мо аз Қуръон чизеро нозил мекунем, ки барои мӯъминон шифо ва раҳмат аст».
(Қуръон, сураи Исро, 17:82).
Эй бандагони Аллоҳ барои ҳидояти Куръон ва дар ҳақиқат шифо ёфтан аз Куръон танҳо хондани Куръон, танҳо хондани каломи он кифоя нест. Шумо ҳатман бояд Қуръонро хонед ва онро дарк кунед, бояд дар бораи маъноҳои он, дастурҳои он фикр кунед. Ва фаҳмида, амал бикард! Пас аз фаҳмидани он, шумо бояд он чизеро, ки мефаҳмед, иҷро кунед. Сипас шахсро Қуръонхон меноманд.
Аллоҳ Таъоло мефармояд:
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ أُولَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ
«Касоне, ки ба онҳо китоб додаем ва онро ба дурустӣ мехонанд, ба он имон овардаанд».
( Қуръон, сураи Бақара, 2:121).
Пешиниён гуфтаанд: «Касоне, ки Қуръонро ҳақиқӣ мехонанд, ба маънои он аст, — ки мувофиқи он амал мекунанд».
Аллоҳи мутаъол мефармояд:
كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ
«Китобе, ки Мо бар ту нозил кардаем, муборак аст, бошад, ки хирадмандон дар оёти он тафаккур кунанд ва панд гиранд». (Қуръон, сураи «Биҳишт», 38:29).
Эй бандагони Аллоҳ! Албатта, Қуръон бузургтарин мӯъҷизаест, ки ба паёмбарон дода шудааст. Баъзан мегӯянд, ки ин мӯъҷиза аст, аммо онро нишона гуфтан дуруст аст. Ва ин нишонае аст, ки то рӯзи Қиёмат абадӣ хоҳад буд. Ин як аломати абадӣ аст.
Агар мӯъҷизаҳое, ки ба паёмбарон дода шуда буданд, дар замони онҳо буданд ва дигар вуҷуд надоранд, Қуръон нишона ва мӯъҷизаест, ки асрҳо боқӣ хоҳад монд ва мӯъҷизаҳои Қуръон тамом намешавад. Ва ҳатто одамон бебозгашт будани ин Қуръонро дарк карда наметавонанд. Ва кас аз мутолиаи сершумори Қуръон хаста намешавад. Қуръон наметавонад дилгиркунанда бошад, зеро он Каломи Аллоҳ Таъоло аст.
Қуръон — бузург аст! Шумо наметавонед аз ӯ боло равед. Аз ин рӯ, Аллоҳ Таъоло ба ҷину инсонҳо — ин ду навъи махлуқоти душворро даъват кард: эҷод кунед, бинависед, чизеро ба ин Қуръон монанд созед, ҳатто агар тамоми Қуръон набошад, ақаллан як сураи шабеҳ. Аллоҳ Таъоло фармудааст, ки ин корро карда наметавонанд, агарчи барои ин ҳама ҷамъ шаванд ва ба якдигар ёрӣ расонанд.
Аллоҳ Таъоло мефармояд:
قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن يَأْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا
«Бигӯ: «Агар тамоми инсонҳо ва ҷинҳо гирд оянд, то монанди ин Қуръонро анҷом диҳанд, ҳарчанд бо якдигар ёрӣ диҳанд, аз ӯҳдаи он намебарояд». (Қуръон, сураи «Исро», ояти 17:88).
Эй бандагони Аллоҳ! Мо бояд бидонем, ки Куръон ҳама мукаммал аст, яъне комил аст, дар он ҷо ягон камбудӣ ва норасоие нест! Ва Қуръон ҳама муташабиҳ аст, яъне ҳамаи оётҳои он шабеҳ аст ва дар миёни онҳо ягон ихтилофе нест, ҳама бо ҳам мувофиқ ва созгоранд ва ҳама комиланд! Дар Китоби Аллоҳ ҳеҷ ихтилофе вуҷуд надорад.
Аллоҳ Таъоло мефармояд:
كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُه
«Китобе, ки оятҳояш комил аст».
(Қуръон, сураи «Ҳуд», 11:1).
Ва Аллоҳ Таъоло мефармояд:
اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَابًا مُّتَشَابِهًا
«Аллоҳ беҳтарин суханро дар сурати Китобе нозил кард, ки дар он, оятҳо ба ҳам монанданд». (Қуръон, сураи «Зумар», 39:23).
«Ба ҳам монанд» — маънои онро дорад, ки ҳама бо ҳамдигар мувофиқанд. Дар он ҷо ягон зиддият вуҷуд надорад!
Аллоҳ Таъоло мефармояд:
وَإِنَّهُ لَكِتَابٌ عَزِيزٌ
لَّا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ تَنزِيلٌ مِّنْ حَكِيمٍ حَمِيد
«Дарҳақиқат, ин Китоби бузург аст. Дурӯғ ба ӯ на аз пеш ва на аз пас наздик мешавад. Ин аст, нозил шуда, ки аз ҷониби Аллоҳи Ҳаким ва лоиқи ситоиш». (Қуръон, сураи «Фуссилат», 41:41-42).
Аллоҳ Таъоло мефармояд:
أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِيرًا
«Наход ки дар Қуръон андеша намекунанд? Агар аз ҷониби Аллоҳ намебуд, дар он ихтилофоти зиёде пайдо мекарданд». (Қуръон, сураи «Нисо», 4:82).
Шахсе, ки мегӯяд, ки дар Қуръон ихтилоф ё мухолифат пайдо кардам, битарсад аз Аллоҳ, битарсад. Агар шумо дар Қуръон ихтилофе пайдо кунед, он гоҳ ихтилоф дар Қуръон нест, балки дар шумо, дар ақли шумо, дар ақли нокомил, заиф, бадбинӣ ё нияти шумост. Ба он ҷо нигаред…
Эй бандагони Аллоҳ! Аллоҳ Таъоло дар Китоби Худ касонеро, ки ҷуръат ва ҷасорат нишон медиҳанд, ки дар бораи Қуръон (дар бораи Сухани Аллоҳ) чизе бигӯянд, ки дар бораи Каломи Аллоҳ чизе бофта, ба тариқи худ тафсир мекунанд ё чизеро инкор мекунанд ба азоби сахт таҳдид мекунад. Барои инҳо азобе дардовар аст!
Аллоҳ Таъоло мефармояд:
إِنَّ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي آيَاتِنَا لَا يَخْفَوْنَ عَلَيْنَا أَفَمَن يُلْقَى فِي النَّارِ خَيْرٌ أَم مَّن يَأْتِي آمِنًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ اعْمَلُوا مَا شِئْتُمْ إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
«Албатта, онон, ки дар оёти Мо каҷравӣ мекунанд, бар Мо пӯшида нестанд (яъне, Аллоҳ онҳоро мебинад ва мешунавад). Кадомаш беҳтар аст: он касе, ки ба Дӯзах андохта мешавад ё он касе, ки Рӯзи Қиёмат сиҳату саломат меояд? Он чизе ки мехоҳед, кунед! Ба дурустӣ ки Ӯ ҳар коре, ки мекунед, биност ва огоҳ аст». (Қуръон, сураи «Фуссилат», 41:40).
Эй бандагони Аллоҳ, эҳтиёт бошед, ки як калимаҳам дар бораи Қуръон, дар бораи Аллоҳ, дар бораи дини Аллоҳ бе илму дониш гап назанед, Аллоҳ моро нигаҳбон бошад!
Фикр кунед! Абубакр Сиддиқ — ростгӯйтарини ин уммат, беҳтарин инсони ин уммат, беҳтарини инсонҳо пас аз анбиё ва расулон, вақте аз ӯ дар бораи маънии яке аз оятҳои Қуръон пурсиданд, маънои ин калимаро дар Қуръон намедонист, ин суханонро гуфт:
أَيُّ أَرْضٍ تُقِلُّنِي؟ وَأَيُّ سَمَاءٍ تُظِلُّنِي؟ إن أنا قُلْتُ فِي كِتَابِ اللَّهِ ما لا أعلم
«Агар дар бораи Каломи Аллоҳ чизе бигӯям, ки намедонам, чӣ замин маро бардошт ва чӣ осмон маро бипӯшонад». Ибни Абу Шайба, 6/136. Абӯбакри Сиддиқ (аз ҳама ростгӯй) Аллоҳ аз ӯ рози бошад, метарсид, ки як калимаро ба ақидаи худаш бидуни дониш ва бефаҳм бигӯяд.
Эй бандагони Аллоҳ! Эй уммати ислом! Каломи Аллоҳро бузург кунед!
Барои ҳамин мо мусулмонон бо шумо дар ин мавқеъ ҳастем. Ва мо ҳама дод мезанем, ки моро таҳқир мекунанд, хориҷ мекунанд, мекушанд. Чаро мо ин қадар хору зор шудаем? Бале, зеро мо каломи Аллоҳро баланд намебардорем. Танҳо агар мо ин Каломро баланд бардорем, онро дар қалби худ баланд бардорем, он вақт худи мо хам сарбаланд мешавем. Каломи Аллоҳро дар дилҳои худ бузург кунед.
Мавқеи Китоби Аллоҳро бидонед. Фарқи Қуръон аз калимаҳои дигар, миёни сухани мардум ҳамон гуна аст, ки Аллоҳ ва махлуқ аст. Аз ин рӯ, мо бояд ҳама вақт, дар ҳама масъалаҳои баҳсбарангези худ ба таври қатъӣ ба ҳукм, қарор ва ҳукм ба китоби Аллоҳ – Қуръон муроҷиат кунем!
Аллоҳ Таъоло мефармояд:
فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ
إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا
«Пас, агар дар чизе ихтилоф кунед, агар ба Аллоҳ ва рӯзи Қиёмат имон доред, онро ба сӯи Аллоҳ ва Пайғамбар боз гардонед! Анҷоми он беҳтар ва некӯтар аст.» (Қуръон, сураи «Нисо», 4:59)
Рӯй овардан ба Суннат ба мисли рӯй овардан ба Қуръон муҳим аст. Чунки Суннат — тафсири Қуръон аст. Чунки Аллоҳ Таъоло дар Қуръон ба Суннат муроҷиат карданамонро мефармояд:
وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا
«Он чи Паёмбар ба шумо додааст, бигиред ва аз он чӣ шуморо манъ кардааст, парҳез кунед».
(Қуръон, сураи «Нисо», 4:59).
Эй бандагони Аллоҳ! Дар моҳи Рамазон бояд ба Қуръон таваҷҷуҳи хоса зоҳир кард. Ва ин тасодуфӣ ва тааҷҷубовар нест! Охир ин моҳи Қуръон аст, ин моҳест, ки Қуръон дар он нозил шудааст. Аз ин рӯ, Ҷабраил ҳар моҳи Рамазон ба Паёмбар (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод) зоҳир мешуд. Ва аз аввал то охир тамоми Қуръонро мегузаштанд. Паёмбар (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод) Қуръонро ба Ҷабраил хонданд ва онҳо онро комилан тасдиқ карданд. Ва чун соли охири ҳаёти Паёмбар (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод) буд, ин оштӣ ду бор сурат гирифт: Паёмбар (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод) бо Ҷабраил ду маротиба Қуръон хонд.
Ин пандест барои ману шумо, эй бандагони Аллоҳ! Дар ин моҳ (хайр, ҳадди аққал ин моҳ!) нагузоред, ки Қуръон аз шумо дуртар, дар ҷое дар раф ҷойгир шавад. Албатта, на танҳо дар ин моҳ, балки ҳамеша, балки махсусан дар ин моҳ бояд бисёр Қуръон бихонед, дар бораи Қуръон бисёр андеша кунед ва мавқеъи худро аз нав дида бароед, худ баҳо диҳед: «Чӣ гуна ба ин Китобе, ки Аллоҳ ба ман ато кардааст ва Аллоҳ маро бо он ҳидоят кардааст, чӣ гуна муносибат кунам? Ман дар мавриди хондан, омӯхтан ва иҷро кардани он чӣ гуна муносибат мекунам?»
Ва биёед, эй бандагони Аллоҳ, дар ин моҳ худро аз ҷониби беҳтарин нишон диҳем, дар назди Аллоҳ нисбат ба Китоби Ӯ меҳрубонтар бошем. Дар ин моҳ, биёед дар ин ризқи некӯ аз Китоби муҷассамаи Аллоҳ Таъоло захира кунем. Барои хондан ва ҳидоят ёфтан аз Қуръон бо нафси худ ҷиҳод кунем.
Аз Аллоҳ Таъоло мехоҳем, ки моро аз аҳли Қуръон (аз одамони Қуръон) кунад. Ва чунон ки Паёмбар (дуруду саломи Аллоҳ бар ӯ бод) фармудаанд:
أهلُ القرآنِ أهلُ اللهِ
«Аҳли Қуръон — инҳо аҳли Аллоҳанд». Яъне инҳо бандагони махсусе ҳастанд, ки дар ҳисоби махсуси Аллоҳ Таъоло ҳастанд.
